દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજા : ગુજરાતના એક એવા મહારાજા જેમના નામે પોલેન્ડમાં આજે પણ શાળાઓ અને રસ્તાઓ છે. જાણો શું છે ઇતિહાસ.

રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધને 15 દિવસ વીતી ગયા છે. આ દરમિયાન ન તો યુક્રેન કે રશિયા પીછેહઠ કરવા તૈયાર છે. જેના કારણે બંને દેશોના સામાન્ય લોકોને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. રશિયન સેનાના હુમલાને કારણે અત્યાર સુધી યુક્રેનમાં ઘણું જાન-માલનું નુકસાન થયું છે.

આ દરમિયાન, ભારત સરકાર યુક્રેનથી ઘણા વિદ્યાર્થીઓને ભારત લાવી છે, જ્યારે સેંકડો ભારતીયો હજુ પણ યુક્રેનમાં ફસાયેલા છે, જેમાંથી મોટાભાગના વિદ્યાર્થીઓ છે. દરમિયાન પડોશી દેશ પોલેન્ડે યુક્રેનમાં ફસાયેલા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને ફ્રી વિઝા આપવાની જાહેરાત કરી છે. પોલેન્ડ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને ખુલ્લેઆમ મદદ કરી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ થાય છે કે પોલેન્ડ ભારત પ્રત્યે આટલું દયાળુ કેમ છે તો ચાલો જાણીએ આ પાછળનું સાચું કારણ શું છે?

ભારતે પોલેન્ડના શરણાર્થીઓને આશ્રય આપ્યો હતો

પોલેન્ડની મદદ પાછળનું કારણ દાયકાઓ જૂનો ઈતિહાસ છે. પોલેન્ડના ઇતિહાસ માટે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ભારતે 80 વર્ષ પહેલા પોલેન્ડની મદદ કરી હતી, જ્યારે તેને નાગરિક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ત્યારે ભારતના એક રાજાએ પોલેન્ડની મહિલાઓ અને બાળકોને પોતાના સામ્રાજ્યમાં આશ્રય આપીને માનવતાનો દાખલો બેસાડ્યો હતો

આ જ કારણ છે કે આજે પણ પોલેન્ડમાં ભારતના રાજાને ભગવાનની જેમ પૂજવામાં આવે છે. આ સિવાય પોલેન્ડમાં તેમના નામ પરથી ઘણી શાળાઓ, ચોક, પાર્ક અને રસ્તાઓ છે. ઘણા વર્ષો પહેલા ગુજરાતના જામનગરના રાજા એવા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજાનું ઋણ ચૂકવવા પોલેન્ડે આ મોટો નિર્ણય લીધો છે.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન, જર્મનીએ 1939માં પોલેન્ડ પર આક્રમણ કર્યું. જર્મન સરમુખત્યાર હિટલર અને સોવિયેત સરમુખત્યાર સ્ટાલિન વચ્ચે જોડાણ હતું. આ પછી બ્રિટને પોલેન્ડને સાર્વભૌમ દેશ જાહેર કર્યો. આ પછી સોવિયત સેનાએ પોલેન્ડ પર પણ હુમલો કર્યો. જર્મની અને સોવિયેત સંઘે પોલેન્ડ પર કબજો કર્યો ત્યાં સુધીમાં ત્યાં ભારે તબાહી સર્જાઈ હતી.

આ દરમિયાન હજારો સૈનિકો માર્યા ગયા અને મોટી સંખ્યામાં બાળકો અનાથ બન્યા. અનાથ બાળકોને ખૂબ જ અમાનવીય પરિસ્થિતિમાં શિબિરોમાં રહેવાની ફરજ પડી હતી. 1941માં, સોવિયેત સંઘે આ શિબિરોને પણ ખાલી કરવા માટે એક હુકમનામું બહાર પાડ્યું.

જ્યારે હિટલરની સેનાએ પોલેન્ડ પર આક્રમણ કર્યું

3 સપ્ટેમ્બર, 1942ના રોજ જ્યારે જર્મનીએ ફરી એકવાર પોલેન્ડ પર આક્રમણ કર્યું તો થોડા દિવસોમાં તેણે ભયાનક સ્વરૂપ ધારણ કર્યું. આ દરમિયાન પોલેન્ડની સેના હિટલરની સેનાને સખત ટક્કર આપી રહી હતી. પરંતુ નાઝીઓ સામે ટકી રહેવું એટલું સહેલું ન હતું, તેથી પોલેન્ડના સૈનિકોએ તેમના દેશની લગભગ 500 મહિલાઓ અને 200 બાળકોને એક જહાજમાં બેસાડી દીધા અને વહાણના કેપ્ટનને કહ્યું કે આ બધા લોકોને એવા દેશમાં છોડી દો કે જે તમને મદદ કરશે.. બચીશું તો ફરી મળીશું. આ સમય દરમિયાન તુર્કી સહિત ઘણા દેશોએ રશિયા અને જર્મનીના હુમલાના ડરથી યુદ્ધમાં બાળકોને અનાથ રાખવાની ના પાડી દીધી હતી.

ઈરાને આશ્રય આપવાનો ઈન્કાર કર્યો હતો

જ્યારે લગભગ 500 મહિલાઓ અને 200 બાળકોને લઈને આ જહાજ દરિયાઈ માર્ગે ‘ઈરાન’ બંદરે પહોંચ્યું ત્યારે ઈરાને તેમને આશ્રય આપવાની ના પાડી અને તેમને ત્યાંથી જવાનું કહ્યું. પછી જહાજ ‘સેશેલ્સ’ પહોંચ્યું, પરંતુ ત્યાં પણ તેને આશરો મળ્યો નહીં.

આ પછી 500 મહિલાઓ અને 200 બાળકો સાથે રખડતું પોલેન્ડનું આ જહાજ ગુજરાતના જામનગર પહોંચ્યું હતું. તે સમયે જામનગરના રાજા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજા હતા. દિગ્વિજય સિંહજીએ માનવતાનો દાખલો બેસાડતા પોલેન્ડના આ શરણાર્થીઓને આશરો આપવાનું નક્કી કર્યું.

મહારાજાએ અંગ્રેજ સૈન્ય સાથે દલીલ કર્યા બાદ બાળકોને દત્તક લીધા હતા

દરમિયાન, પોલેન્ડની આ અનાથ અને મહિલાઓને લઈને બ્રિટનની યુદ્ધ કેબિનેટની બેઠક યોજાઈ હતી. આ સમય દરમિયાન કેમ્પમાં રહેતા અનાથ પોલિશ બાળકો માટે વિકલ્પો પર વિચાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ બેઠકમાં નવાનગર (જામનગર)ના રાજા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજા પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. ત્યારે ભારતમાં અંગ્રેજોનું શાસન હતું અને જામનગર બ્રિટિશ રજવાડું હતું.

મહારાજા દિગ્વિજય સિંહે કેબિનેટ સમક્ષ પ્રસ્તાવ મૂક્યો કે તેઓ પોલેન્ડના અનાથ બાળકોને નવાનગરમાં આશ્રય આપવા માંગે છે. આ અંગે મહારાજાને અંગ્રેજ સૈન્ય સાથે ઘણી દલીલ કરવી પડી. આખરે તેમના પ્રસ્તાવને કેબિનેટની મંજૂરી મળી ગઈ.

અનાથ બાળકો અને મહિલાઓને તમામ સુવિધાઓ આપવામાં આવે છે

આ બાળકો અને મહિલાઓ ઉપરાંત યુદ્ધના કારણે કેમ્પમાં રહેતા 1000 અન્ય અનાથ બાળકોને પણ બ્રિટિશ સરકાર, બોમ્બે પોલિશ કોન્સ્યુલેટ, રેડ ક્રોસ અને રશિયા હેઠળ પોલિશ આર્મીના સંયુક્ત પ્રયાસથી ભારત મોકલવામાં આવ્યા હતા. આ દરમિયાન મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજાએ તેમને જામનગરથી 25 કિમી દૂર બાલાચડી ગામમાં આશ્રય આપ્યો હતો.

મહારાજાએ બાલાચડીમાં દરેક બાળકને અલગ પથારી, ખાણી-પીણી, કપડાં, આરોગ્ય અને રમતગમતની સુવિધાઓ પણ આપી હતી. આ ઉપરાંત રાજા સાહેબે બાલાચારીની સૈનિક શાળામાં બાળકોના શિક્ષણની વ્યવસ્થા પણ કરી હતી. પુસ્તકાલય બનાવ્યા બાદ તેમાં પોલિશ ભાષાના પુસ્તકો રાખવામાં આવ્યા હતા.

બાલાચડી ગામમાં પણ પોલેન્ડના તહેવારોની ધામધૂમથી ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. મહારાજા બધો ખર્ચ ઉઠાવતા હતા. આ સમય દરમિયાન તેણે પોલિશ સરકાર પાસેથી ક્યારેય પૈસા લીધા નથી. પોલેન્ડથી આવેલા શરણાર્થીઓ લગભગ 9 વર્ષથી જામનગરમાં રહેતા હતા.

1945માં બીજા વિશ્વયુદ્ધના અંતે પોલેન્ડનું સોવિયેત સંઘ સાથે વિલીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. પછીના વર્ષે પોલેન્ડની સરકારે મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજા સાથે ભારતમાંથી બાળકોના પરત આવવા અંગે વાત કરી. મહારાજાએ સુરક્ષા તરીકે રાખવામાં આવેલા તમામ બાળકોને પોલિશ સરકારને સોંપી દીધા.

2013માં પોલેન્ડથી નવ વૃદ્ધોનું જૂથ ગુજરાતના બાલાચડીમાં આવ્યું હતું. આ એ જ લોકો હતા જેમનું બાળપણ બાલાચડીમાં વીત્યું હતું. આ દરમિયાન તેઓ તેમની યાદમાં બનેલા સ્તંભને લઈને ખૂબ જ ભાવુક થઈ ગયા હતા. તે જે પુસ્તકાલયમાં અભ્યાસ કરતા હતા તે હવે સૈનિક શાળામાં ફેરવાઈ ગઈ છે.

પોલેન્ડમાં દિગ્વિજય સિંહજીના નામે શાળાઓ અને રસ્તાઓ

80 વર્ષ પછી પણ પોલેન્ડમાં દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજાને નાયકની જેમ પૂજવામાં આવે છે. પોલેન્ડે મહારાજાને તેનું સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન, કમાન્ડર ક્રોસ ઓફ ધ ઓર્ડર ઓફ મેરિટ પણ આપ્યું હતું. આ સિવાય પોલેન્ડની રાજધાની વોર્સોમાં એક ચોકનું નામ દિગ્વિજય સિંહના નામ પર રાખવામાં આવ્યું છે.

પોલેન્ડના તત્કાલીન વડા પ્રધાન વેડિસો સિરોર્સ્કીએ જ્યારે રાજાને પૂછ્યું, તમે અમને આટલી મદદ કરી છે, તેના બદલામાં અમે તમને શું આપી શકીએ? જવાબમાં રાજાએ કહ્યું કે પોલેન્ડમાં તેના નામે એક શાળા ખોલવી જોઈએ. આજે પણ પોલેન્ડમાં જામ સાહેબ દિગ્વિજય સિંહના નામે એક શાળા છે.

મહારાજાને પણ ક્રિકેટ સાથે ખાસ સંબંધ છે

દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજાનું અવસાન વર્ષ 1966માં થયું હતું. ભારતમાં ડોમેસ્ટિક ક્રિકેટ ‘રણજી ટ્રોફી’ મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજી જાડેજાના પિતા મહારાજા રણજીતસિંહજી જાડેજાના નામે રમાય છે. રણજીત સિંહજી એક વ્યાવસાયિક ક્રિકેટર હતા. અંગ્રેજોએ 1934માં તેમના નામે રણજી ટ્રોફી ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટની શરૂઆત કરી હતી. આ ભારતની સૌથી મોટી ડોમેસ્ટિક ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટ છે.